Skróty klawiszowe:

Pokaż moduł: Skróty klawiszowe.

Strona wykorzystuje pliki cookies.
Dowiedz się więcej...

Samorządowy portal internetowy

Gmina Starcza

Gmina starcza.

 

 WŁASNA

sołtys DOROTA JĘDRZEJEWSKA

 

    Miejscowość Własna zalicza się do najstarszych w gminie Starcza. Możliwe, że początki osadnictwa na terenie omawianej wsi sięgają XV wieku. W 1439 roku została odnotowana działalność kuźnicy Jurga (Jurgowskiej), będącej własnością rodziny Koziegłowskich. Pod koniec XV wieku (1497 r.) pracował w niej kuźnik Andrzej Brusiek (Brusyek). Położenia tej kuźnicy źródła dokładnie nie określają, lecz najprawdopodobniej znajdowała się ona w tym miejscu, gdzie w następnym wieku funkcjonowała kuźnica Własna. Tak więc osada na pewno istniała już w II połowie XVI wieku. Wtedy to jedno ze źródeł poinformowało o założeniu kuźnicy Własna przez Andrzeja Swanka w 1563 roku. Dokument ten podał, że: „Andreas Czwaniek, który założył wytwórnię żelaza nad rzeką Camienica w miejscu nazwanym „Wlosna”, otrzymał różne przywileje i prawo szukania metalu”. Kuźnica ta została odnotowana też w „Lustracji województwa krakowskiego 1564 r.” Lustratorzy m.in. zapisali taką informację: „Ukazał kuźnik przywilej na kuźnicę w lesie nazwanym Włoszna na rzece Kamienicza, nadto posiadał trzy stawy obok rzeki, że na  jednem będą 2 piece dymarskie, a na drugim młot, a trzeci staw na wierzchu dla zatrzymania wody…” 

    Kuźnica Własna, zwana również od swego założyciela kuźnicą Swankowską bądź Szwankowską, była jednym z większych zakładów hutniczych w starostwie olsztyńskim. Drugim po kuźnicy Osiny. Od początku posiadała 2 piece dymarskie, a w 1581 roku miała 6 kół napędowych i zatrudniała 22 robotników. Już w 1582 roku przeszła w ręce szlacheckie (Ociescy, Małuscy). Kuźnica Swankowska należała do parafii Koziegłowy i według wizytacji z lat 1598 i 1618 dawała daninę na rzecz miejscowego proboszcza w wysokości jednego wozu żelaza rocznie. Ostatnim właścicielem tej „fabryki” żelaza był Mikołaj Wolski, od 1613 roku starosta olsztyński. Jeszcze przed śmiercią (1631r.) Wolski zlikwidował kuźnicę Własną (również Zawadę i Nieradę), ze względu na powycinane lasy i brak drewna do palenia w piecach dymarskich. Po upadku kuźnicy Własna w 1630 roku, na gruntach należących do niej lokowano wioski i założono młyn wodny. Zaś pozostałe włości włączono do dworu w Poczesnej, tworząc później z nich folwark Klepaczka.

  Po raz pierwszy Własna jako wioska została wzmiankowana w 1619 roku wśród miejscowości należących do parafii Koziegłowy. Nazwa osady pochodzi od lasu Wlostna (mylnie zapisanego jako Wlostwa), wymienionego w dokumencie króla Kazimierza Wielkiego z 1341 roku. Dawniej Własną źródła określały też Kuźnicą Własną, Kuźnicą Swankowską, Włoszną i Włosną.

    W czasach I Rzeczypospolitej osada znajdowała się w granicach klucza Poczesna starostwa olsztyńskiego (powiat lelowski, województwo krakowskie). Pod względem administracji kościelnej Własna najpierw należała do parafii Koziegłowy, później Poczesna, a od 1911 roku do parafii Starcza.

    Przed 1660 rokiem w wiosce żyło 13 gospodarzy (4 kmieci i 9 zagrodników ) natomiast w wymienionym roku było tylko 7 chłopów (2 kmieci i 5 zagrodników). Kmiecie pracowali na pańskim polu 3 dni sprzężajne w tygodniu, a zagrodnicy 2 dni piesze. 

  W dobie Sejmu Wielkiego (1788 – 1792) znajdowały się we Własnej: młyn (właściciele – rodzina Szyjów), karczma i stary browar. W 1787 roku osada liczyła 102 mieszkańców, w tym 4 Żydów. Dwa lata później (według Taryf i tabel podymnego) w 19 domach (karczma żydowska, młyn, 15 chałup o 1 gospodarzu, 1 dom o 2 gospodarzach oraz 1 bez gruntu i ogrodzenia) mieszkało 81 osób (41 mężczyzn, 40 kobiet). W tej liczbie 3 ludzi to wyznawcy judaizmu. Inne źródło (Spis ludności parafiami z lat 1790 – 1792) podaje, że w wiosce stało 18 zabudowań, w tym 1 dom strażnika konnego komory częstochowskiej i 1 zagroda żydowska. W budynkach owych żyło 97 ludzi (52 mężczyzn, 45 kobiet), w tym 9 starozakonnych. W 1791 roku wieś miała 18 domów i 98 mieszkańców (52 płci męskiej, 46 płci żeńskiej), w tym 3 szlachciców i 11 wyznawców religii mojżeszowej. Żydzi należeli do kahału w Janowie. 

  W 1827 roku we Własnej żyło 237 osób w 21 budynkach mieszkalnych, a w 1893 roku w 38 zabudowaniach (z młynem i karczmą) było 283 mieszkańców, z tego w młynie zamieszkiwało 13. Mieszkańcy Własnej, Starczy i Łyśca pod koniec XIX wieku czynili starania o przynależność do istniejącej od 1870 roku parafii Kamienica Polska, ze względu na bliższą odległość do tamtejszego kościoła niż do Poczesnej. W aktach dekanatu częstochowskiego zachowała się prośba chłopów Własnej z 1884 roku, którą podpisało 20 osób.

   W 1933 roku obszar wioski wynosił 269 hektarów, w tym 138 ha ziemi ornej. W 49 domach, jakie wówczas we wsi stały, żyło 378 ludzi (178 mężczyzn, 200 kobiet). W tym okresie w miejscowości funkcjonowały: młyn wodny i ochronka. 

   Ochronka, czyli przedszkole została założona w roku szkolnym 1922/1923. Młyn wodny, stojący przy końcu wsi nad Kamieniczką, początkowo należał do rodziny Szyjów (XVIII i XIX w.), później zarządzali nim Morawcowie, następnie Nowaki, a w końcu Imiełowscy. Stary drewniany młyn spłonął w 1935 roku. Nowy murowany obiekt wybudowano jeszcze przed II wojną światową. Jedyny na omawianym terenie młyn gospodarczy zaprzestał pracy w 1991 roku i w dalszych latach jego zabudowania popadły w ruinę. 

    2 września 1939 roku Własna została zajęta przez wojska niemieckie. Większość chłopów opuściła swoje domostwa, uciekając przed nieprzyjacielem w kierunku Janowa i Żarek. Tylko nieliczni pozostali w swoich zagrodach. Podczas  okupacji hitlerowskiej wielu młodych ludzi, z reguły tych, którzy byli jeszcze stanu wolnego, zostało wywiezionych w głąb Rzeszy do przymusowych prac. Kilkanaście osób aresztowano, kilka zabrano do obozu Auschwitz. Z rąk żandarmów w Siedlcu Dużym zginął Bolesław Matyja, ukrywający się tam po ucieczce z przymusowych robót w Niemczech. Schwytano go w domu siostry Eleonory Rupik i zaraz rozstrzelano, a siostrę wywieziono do obozu. Mimo nieustannie czyhającego niebezpieczeństwa, przez wszystkie lata okupacji we Własnej zorganizowane było tajne nauczanie. W domu Jana i Franciszki Będkowskich uczyło się co roku pod kierunkiem nauczycielki Marii Marszałkówny, dochodzącej z Kamienicy Polskiej, kilkanaścioro dzieci z Własnej i Rudnika Wielkiego.

   Własna do 1952 roku należała do gminy Rększowice z siedzibą w Hutkach. W latach 1952 – 1954 znalazła się w gminie Kamienica Polska, zaś w latach 1955 – 1972 wchodziła w skład gromady Starcza. Kolejna reforma administracyjna w 1973 roku wcieliła Własną wraz z sąsiadującymi z nią wioskami ponownie do gminy Kamienica Polska. Na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 grudnia 1991 roku utworzono Gminę Starcza, a miejscowość Własna stała się jedną z pięciu jej sołectw.

    W czasach PRL-u do 1959 roku wioskę zelektryfikowano, wybudowano  przez wieś drogę bitą, a w 1980 roku położono na tej drodze pierwszą nawierzchnię asfaltową.

   W latach 90-tych XX wieku do wsi doprowadzono gazociąg (1993r.), wodociąg (1994r.) oraz sieć telekomunikacyjną ( 1996 r. ). W ostatnim dziesięcioleciu wybudowano kanalizację sanitarną z dwiema przepompowniami ścieków ( 2002 r.) , wykonano 30 - arowy zbiornik wodny ( 2003 r.) i urządzono miejsce rekreacyjne (2005r.). W 2011 roku dokonano przebudowy ulicy Nadrzecznej wraz z budową chodnika, z kolei w 2012 roku postawiono budynek świetlicy wiejskiej, w 2013 r. urządzono plac zabaw dla dzieci, a w 2014 roku zagospodarowano centrum wsi poprzez wykonanie parkingu, chodnika i oświetlenia ulicy Stawowej (w rejonie świetlicy wiejskiej).

    W 1970 roku we Własnej mieszkało 433 ludzi. W końcu 1977 roku liczba ludności osady wzrosła do 449 mieszkańców, a dziesięć lat później (1988 r.) spadła do 433 osób. W 2000 roku wioska liczyła 418 ludzi, a w 2010 roku o dwie osoby mniej czyli 416.

  Obecnie Własna, leżąca nad Kamieniczką, zajmuje prawie 290 hektarów powierzchni i liczy 413 mieszkańców (stan na 31.12.2013r.). Jest jedyną wsią w gminie zaopatrzoną we wszystkie podstawowe media (wodociąg, kanalizacja sanitarna, gazociąg, sieć telefonii stacjonarneji komórkowej).

Sołectwo połączone zostało drogami o nawierzchni bitumicznej nie tylko ze Starczą i Zawadą, ale również z Łyścem i Rudnikiem Wielkim. W wiosce znajdują się świetlica wiejska, miejsce rekreacyjne, sklep ogólnospożywczy i kilka zakładów produkcyjno – usługowych (m.in. wyrób mebli, mechanika pojazdowa, zakład fotograficzny, transport towarów) oraz przystanek PKS. Na gruntach Własnej ulokowane są – należące do Starczy – ośrodek zdrowia, remiza strażacka i Urząd Gminy

 

Wiesław Roman Szymczyk

Najnowsze aktualności

Zdjęcie: Ostrzeżenie dla wnioskodawców i beneficjentów ...

Gmina Starcza

Ostrzeżenie dla wnioskodawców i beneficjentów ...

27

mar

2024

Logo serwisu.

Gmina Starcza

Harmonogram wywozu odpadów komunalnych kwiecień - ...

22

mar

2024

Zdjęcie: Wielkanocna Kartka dla Seniora

Gmina Starcza

Wielkanocna Kartka dla Seniora

22

mar

2024

Zdjęcie: Zachęcamy do przyłączenia się do kampanii ...

Gmina Starcza

Zachęcamy do przyłączenia się do kampanii ...

14

mar

2024

Zdjęcie: Ogłoszenie GOPS w Starczy

Gmina Starcza

Ogłoszenie GOPS w Starczy

14

mar

2024

Zdjęcie: Dołącz do projektu Fundusze dla Klimatu - Sieć ...

Gmina Starcza

Dołącz do projektu Fundusze dla Klimatu - Sieć ...

13

mar

2024

Ważne linki

INWESTYCJE I PROJEKTY

Gospodarowanie odpadami komunalnymi

Wymiana pieców

Odnawialne źródła energii

System powiadamiania SMS

Ostrzeżenia dla mieszkańców

Rozkład jazdy autobusów

Akty prawne

LGD Bractwo Kuźnic

mikroPorady.pl

CEID Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej

Zdjęcie: Niezwykła architektura Gminy Starcza.

Galeria zdjęć

Zdjęcie: Miejsca spotkań w Gminie Starcza.
Logo serwisu.

Starcza

Nowoczesna Gmina

Zdjęcie: Inwestycje w Gminie Starcza.
Zdjęcie: Zabudowania Gminy Starcza.

Wyszukaj na stronie

Twoja przeglądarka internetowa, bądź system operacyjny, nie wspierają lektora w polskiej wersji językowej.

Zdjęcie:

Zdjęcie:

Zdjęcie:

Uruchom

Wstrzymaj

Przewiń animację o jedno pole w lewo.

Przewiń animację o jedno pole w prawo.

Ukryj moduł.