
Gmina Starcza
Czas Wolny Inaczej X
15
sty
2021
Więcej
Przejdź do menu głównego.
Przejdź do treści.
Przejdź do wyszukiwarki.
Uruchom wysoki kontrast.
Uruchom wersję tekstową.
Skróty klawiszowe:
Pokaż moduł: Skróty klawiszowe.
Strona wykorzystuje pliki cookies.
Dowiedz się więcej...
Wysoki kontrast.
Wysoki kontrast.
Oficjalna strona internetowa - GminyStarcza. Strona wyposażona w automatycznego lektora treści. Usługa lektora dostępna jest z poziomu poszczególnych podstron.
Wersja dla niesłyszących.
sołtys Łukasz Nalewajka
Pierwsze wzmianki o wsi Starcza pochodzą z lat 60-tych XVII wieku, dokładniej z 1660 roku i z 1662 roku. Pod tą ostatnią datą osada została wymieniona jako Starca. W przeszłości wioskę określano na mapach i w starych księgach Starczami, Storcami, Storcą i pomyłkowo Zimną Wodą. Ta ostatnia nazwa była i jest mianem zachodniej części wsi.
Początki Starczy sięgają II połowy XVI wieku i wiążą się z założoną nieopodal w 1563 r. kuźnicą Własną. Z działalnością owej kuźnicy żelaza należy łączyć powstanie nie tylko Starczy, ale również Własnej i Klepaczki. Omawiana wioska została lokowana na obszarze zarośli o określeniu Pniewno, wymienionych w dokumentach z 1270 roku i z 1341 roku oraz w miejscu nazwanym w przywileju Bolesława Wstydliwego z 1270 r.- „Borunowska Stza”(czytaj: Stca), czyli Boronowska Starcza. Najprawdopodobniej już w XIII wieku był tu pojedynczy dom osadniczy, tzw. źreb. Nazwa miejscowości wywodzi się od staropolskiego słowa „starczek” czyli pniaczek.
Teren dzisiejszej Starczy (również Rudnika Małego, Rudnika Wielkiego, a może i Własnej) aż po wiek XV należał do Śląska. Od XVI wieku obszar Starczy znajdował się już w granicach I Rzeczypospolitej, w powiecie lelowskim województwa krakowskiego.
Osada do 1793 roku była własnością królewską klucza Poczesna w starostwie olsztyńskim. Wieś pod względem administracji kościelnej podlegała utworzonej w 1606 roku parafii w Poczesnej, choć chłopi jeszcze w XVIII wieku korzystali z posług kościoła w Lubszy.
W 1660 roku w Starczy żyło 5 gospodarzy (3 kmieci i 2 chałupników). Wcześniej, zapewne w I poł. XVII w. (przed najazdem Szwedów na Polskę) w wiosce było 17 gospodarzy: 13 kmieci i 4 chałupników.
W 1787 roku Starcza liczyła 214 mieszkańców, a dwa lata później tylko 142 osoby, w tym 5 Żydów. W 1790 roku osada miała 24 budynki mieszkalne (21 chałup o jednym gospodarzu, 1 buda, 1 karczma i 1 dom żydowski) oraz 127 osób (64 płci męskiej, 63 płci żeńskiej), z czego 4 były wyznawcami religii mojżeszowej. W następnym roku we wsi też stały 24 zabudowania, w tym 2 karczmy. Jedna nowa z dwiema izbami gościnnymi i stajnią, znajdowała się za wsią jako austeria (zajazd) starościńska. Druga stanowiła własność żydowską. Wioska w 1791 roku liczyła 125 ludzi (63 mężczyzn i 62 kobiety). Żyjący wówczas w Starczy Żydzi należeli do kahału (gminy żydowskiej) w Janowie.
Jedno ze źródeł z końca XVIII wieku opisywało Starczę jako „ wieś w gruntach przypiaszczystych położona, nieporządkową ciągłością obsady, ale na pustkowia blisko siebie i po sobie następujące podzielona, które jedną zawierają nomenklaturę Własnej”. W XIX wieku te pustkowia (części wsi i przysiółki) miały już swoje nazwy: Cesarze, Barwinek, Urbany, Przegony, Zimna Woda, Badory i Zdechlowizna. W 1827 roku w 25 domach żyło 259 ludzi, a w 1890 roku w 59 zabudowaniach było już 451 mieszkańców. Z kolei na przełomie lat 1899/1900 stan ludności Starczy przekroczył liczbę pięćset i wynosił 575 osób zamieszkałych w 82 budynkach.
W czasach zaboru rosyjskiego na Zimnej Wodzie mieściła się komora celna, którą Julian Ursyn Niemcewicz w 1821 roku opisywał tak: „Mały strumyk Zimne Wody zwany od niepamiętnych czasów dzielił Polskę od Śląska….. Gdyby nie mały przykomorek, pięć utkwionych w ziemię dzid i kilku kozaków, którym paszport mój do podpisania dawać musiałem, nie byłbym wiedział, że to granica….”. Z kolei za wsią, na wprost ujścia Zimnej Wody do Kamieniczki, do pierwszej wojny światowej stała graniczna strażnica.
W 1933 roku wioskę zamieszkiwało 928 osób na obszarze 744 hektarów, w tym 345 ha stanowiło ziemię orną.
Sołectwo od początku powstania gmin w XIX wieku, aż do 1952 roku należało do gminy Rększowice. W latach 1952-1954 i 1973-1991 znalazło się w gminie Kamienica Polska. W okresie lat 1955-1972 było siedzibą gromady, skupiającej sześć wsi: Starcza, Klepaczka, Łysiec, Rudnik Mały, Rudnik Wielki z Huciskiem i Własna. Od 1992 roku Starcza jest samodzielną gminą.
W latach trzydziestych XIX wieku założono w omawianej miejscowości szkołę, która już w następnym dziesięcioleciu upadła. Wznowiono jej działalność dopiero po 1910 roku. W 1914 r. szkoła mieściła się w budynku własnym i zatrudniała jednego nauczyciela. W 1931 roku w dwuklasowej szkole powszechnej 220 uczniom nauki udzielało 2 nauczycieli.
Po „Jędrzejowiczowskiej” reformie oświaty z marca 1932 roku szkoła ta stała się czteroklasową, choć nauka trwała w niej siedem lat. Dopiero od roku szkolnego 1937/1938 była to już siedmioklasowa szkoła powszechna, czyli III stopnia, w której 7 nauczycieli uczyło 407 dzieci.
W okresie międzywojennym działała w Starczy ochronka, czyli przedszkole, założona w roku szkolnym 1922/1923.
W latach 20-tych XX wieku (1928-1929) chłopi trzech wiosek, tj. Starczy, Własnej i Klepaczki założyli jednostkę Ochotniczej Straży Pożarnej w Starczy. W 1931 roku tutejsza straż liczyła 24 członków.
Pod względem wyznaniowym większość mieszkańców omawianej miejscowości w jej historii stanowili katolicy, chociaż żyli tu też wyznawcy judaizmu. Na początku XX wieku kilkanaście rodzin ze Starczy, Klepaczki i Własnej zostało zwolennikami religijnego ruchu mariawickiego, działającego do 1906 roku w łonie Kościoła rzymskokatolickiego. Z końcem tegoż roku mariawici, wyłączeni z Kościoła macierzystego, założyli własną organizację wyznaniową. Miejscowa parafia mariawicka w 1907 roku miała 130 wiernych. Mariawici pobudowali w latach 1907-1908 drewniany kościółek w Starczy i urządzili cmentarz grzebalny w Rudniku Małym. W 1913 roku cmentarz został podzielony na dwie części: rzymskokatolicką (5/6) i mariawicką (1/6). W okresie międzywojennym liczba mariawitów zmniejszyła się do około 100 osób.
W lipcu 1911 roku biskup włocławski, Stanisław Zdzitowiecki utworzył rzymskokatolicką parafię w Starczy, wydzielając ją z Poczesnej (dekret erekcyjny nie zachował się). W skład nowej parafii na początku wchodziły wsie: Klepaczka, Łysiec, Starcza i Własna. Później przyłączono z Koziegłów Rudnik Mały (1919 r.) i Rudnik Wielki (1922 r.) Jeszcze przed erygowaniem parafii, tj. w 1910 roku, katolicy wystawili okazałą plebanię (rozebrano ją w 1993 roku). W roku następnym postawili w Starczy drewnianą kaplicę, a w latach 1928 – 1934, gdy proboszczem był ks. Wacław Kucharski, na miejscu wspomnianej kaplicy, wybudowali w stylu neobarokowym kościół z cegły i kamienia piaskowca. Obiekt sakralny został konsekrowany przez częstochowskiego biskupa Teodora Kubinę 29 września 1935 roku.
We wrześniu 1939 roku nie było w rejonie Starczy większego punktu oporu i wieś została zajęta przez wojska hitlerowskie w pierwszych dniach wojny (2 września). Większość mieszkańców w popłochu opuściła swoje zagrody, uciekając przed Niemcami w kierunku Janowa. Do wioski nie udało powrócić się wszystkim. Pięciu zginęło za Zrębicami. Podczas okupacji Starczę wraz z pozostałymi sołectwami gminy Rększowice wcielono do III Rzeszy, do powiatu Blachownia w rejencji opolskiej. W tych mrocznych czasach rozwijało się we wsi tajne nauczanie prowadzone przez nauczycielkę Stanisławę Kucharczykową. W nocy z 17-18 stycznia 1945 roku do Starczy i okolicznych miejscowości wkroczyły oddziały Armii Radzieckiej, wypierając z tych terenów Niemców.
Istniejąca od 1 stycznia 1955 roku gromada Starcza, na koniec 1970 roku liczyła 3079 mieszkańców i zajmowała 3755 hektarów powierzchni. Posiadała biuro gromadzkiej rady narodowej, ośrodek zdrowia, 2 szkoły 8-klasowe o 18 izbach, przedszkole z 45 miejscami, 4 świetlice wiejskie, 3 biblioteki, salę do wyświetlania filmów o 100 miejscach, agronomówkę oraz punkt skupu mleka i płodów rolnych. Na terenie gromady działały 4 kółka rolnicze, 4 koła gospodyń wiejskich, 4 ochotnicze straże pożarne i 6 spółek wodno-melioracyjnych.
W okresie istnienia gromady do 1959 roku zelektryfikowano Starczę, oprócz kilku zagród w Kolonii Starczańskiej (tzw. Łazów albo Górali ), do których doprowadzono prąd w 1964 roku. Urządzono ośrodek zdrowia w budynku prywatnym, wykonano przez wieś drogę bitą, później asfaltową, otwarto bibliotekę publiczną (1960 r.). W latach 1965-1966 wybudowano nową szkołę podstawową tzw. tysiąclatkę, którą oddano do użytku w lutym 1967 roku. Placówka oświatowa posiadała 10 sal lekcyjnych, 2 pracownie, salę gimnastyczną, świetlicę z jadalnią i kuchnię.
W latach siedemdziesiątych wystawiono dom nauczyciela dla czterech rodzin, oddany do użytku z początkiem 1980 r. oraz ośrodek zdrowia – otwarty 18 grudnia 1977 r. W przychodni mieściły się trzy gabinety lekarskie ( lekarza ogólnego, poradni dziecięcej i stomatologiczny), gabinet zabiegowy i punkt szczepień oraz dwa mieszkania dla lekarzy. Przez całe lata osiemdziesiąte ciągnęła się budowa remizo-świetlicy – obiektu, w którym od czerwca 1992 roku ma siedzibę Urząd Gminy.
W ostatnim dziesięcioleciu XX wieku wioska wzbogaciła się o sieć wodociągową (1994 r.) i telekomunikacyjną (1996 r.), własne ujęcie wody pitnej (1995 r.) i stację jej uzdatniania (1997 r.), nowy budynek przedszkola (1998 r.) oraz bank spółdzielczy (1999 r.).
W pierwszą dekadę XXI wieku Starcza weszła wielkimi inwestycjami, na skalę niespotykaną w historii miejscowości. W latach 2001-2002 wybudowana została gminna oczyszczalnia ścieków wraz z siecią kanalizacji sanitarnej. W okresie 2005- 2006 za budynkiem przedszkola wykonano boisko do koszykówki i siatkówki z parkingiem i częścią rekreacyjną, a w latach 2006-2008 wystawiono pełnowymiarową salę sportową przy szkole podstawowej. W 2007 roku termomodernizacją objęto budynek Urzędu Gminy i dom nauczyciela. W 2009 roku został wyremontowany i rozbudowany ośrodek zdrowia. Z kolei w latach 2009-2010 wybudowano budynek zaplecza boiska sportowego. W omawianym czasie dokonano też przebudowy dróg wraz z budową ciągów pieszo-rowerowych wzdłuż głównych ulic Starczy.
Pod względem ludności wioska w 1970 roku liczyła 1125 mieszkańców, w 1977r. – 1295 osób, zaś w 1988 roku 1216. Na koniec XX wieku, tj. w 2000 roku osada miała 1230 mieszkańców, a dziesięć lat później 1222 .
Dziś Starczę, leżącą nad rzeką Kamieniczką i jej lewym dopływem Zimną Wodą, zamieszkują 1234 osoby (stan na 31.12.2013r.). Wieś zajmuje powierzchnię 745 hektarów.
Obecnie sołectwo stanowi centrum usługowo-handlowe, kulturalne, światowe, religijne
i rekreacyjno-sportowe dla całej gminy Starcza i dla Rudnika Wielkiego z gminy Kamienica Polska. Znajdują się tu: Urząd Gminy, Urząd Stanu Cywilnego, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Ośrodek Zdrowia, punkt apteczny, filia Urzędu Pocztowego w Kamienicy Polskiej, filia Banku Spółdzielczego w Myszkowie, Szkoła Podstawowa im. Józefa Lompy, Gimnazjum im. Adama Mickiewicza, Gminne Przedszkole, biblioteka, świetlica środowiskowa dla dzieci i młodzieży, dwa kościoły (kościół parafii katolickiej pod wezwaniem NMP Częstochowskiej i kościół parafii starokatolickiej mariawitów p/w. Matki Bożej Nieustającej Pomocy), remiza strażacka z salą przyjęć okolicznościowych, hala sportowa, boisko do piłki nożnej, dwa boiska do koszykówki i siatkówki oraz trzy miejsca rekreacyjno-wypoczynkowe i place zabaw, kilka zakładów produkcyjnych (m.in. wyrób lamp oświetleniowych, produkcja kory i ziemi ogrodniczej) i sklepów różnej branży, a także gminne targowisko.
We wsi działają Ochotnicza Straż Pożarna, Gminny Klub Sportowy „Czarni”, Gminne Koło Gospodyń Wiejskich oraz Koło Emerytów i Rencistów.
Jednostka OSP zrzesza 25 druhów ze Starczy, Własnej i Klepaczki. Strażacy aktywnie uczestniczą w akcjach ratowniczo-gaśniczych, zawodach sportowo-pożarniczych i ćwiczeniach bojowych.
Koło Gospodyń Wiejskich zostało reaktywowane w 1995 roku. Liczy 24 członkinie. Przy KGW działa Zespół Śpiewaczy „Starczanki”, który od lat występuje ze swoim repertuarem na gminnych uroczystościach oraz reprezentuje gminę na przeglądach i dożynkach powiatowych.
Miejscowe Koło Emerytów i Rencistów jest najmłodszą organizacją, istniejącą od 2006 roku. Zrzesza 45 członków. Zajmuje się urządzaniem wycieczek i okazjonalnych imprez dla seniorów.
Gminny Klub Sportowy powstał w 1994 roku na bazie zlikwidowanego Ludowego Klubu Sportowego. Prowadzi sekcję piłki nożnej, rozgrywającą mecze w klasie A.
W Starczy usytuowanych jest dziewięć przystanków komunikacji zbiorowej. Dojechać z nich można do Bytomia, Częstochowy, Gliwic, Kamienicy, Katowic, Łyśca, Poraja i Tarnowskich Gór.
Wiesław Roman Szymczyk
Gmina Starcza
15
sty
2021
Więcej
Gmina Starcza
15
sty
2021
Więcej
Gmina Starcza
14
sty
2021
Więcej
Gmina Starcza
14
sty
2021
Więcej
Gmina Starcza
14
sty
2021
Więcej
Gmina Starcza
13
sty
2021
Więcej
Nowoczesna Gmina
Wyszukaj na stronie
Twoja przeglądarka internetowa, bądź system operacyjny, nie wspierają lektora w polskiej wersji językowej.
Ukryj moduł.