
Gmina Starcza
Czas Wolny Inaczej X
15
sty
2021
Więcej
Przejdź do menu głównego.
Przejdź do treści.
Przejdź do wyszukiwarki.
Uruchom wysoki kontrast.
Uruchom wersję tekstową.
Skróty klawiszowe:
Pokaż moduł: Skróty klawiszowe.
Strona wykorzystuje pliki cookies.
Dowiedz się więcej...
Wysoki kontrast.
Wysoki kontrast.
Oficjalna strona internetowa - GminyStarcza. Strona wyposażona w automatycznego lektora treści. Usługa lektora dostępna jest z poziomu poszczególnych podstron.
Wersja dla niesłyszących.
sołtys KRZYSZTOF MUSIK
Dzieje Rudnika Małego łączą się z przeszłością Rudnika Wielkiego. Obie wioski należały bowiem do tych samych jednostek administracyjnych. Dopiero 1992 rok rozdzielił je pomiędzy dwie gminy – Kamienicę Polską i Starczę. Rudnik Wielki pozostał przy Kamienicy.
Rudnik pojawił się w dokumentach na początku XVII wieku, a w drugiej połowie tegoż wieku podzielił się na Mały i Wielki. Nazwa osady pochodzi od znajdujących się tu w dawnych czasach złóż rudy żelaza (rud darniowych) i ludzi – rudników (górników), zajmujących się wytopem metalu z rudy lub tylko dostarczających kopany surowiec do pobliskich kuźnic.
Geneza nazwy Rudnika (Rudników) jako osady służebnej sugeruje, że wioska istniała znacznie wcześniej. W 1401 roku jedno ze źródeł odnotowało o funkcjonowaniu młyna w Rudniku Wielkim, wspólnego dla obu wsi (Rudnika Małego i Wielkiego) – „Villam Paruam Rudnyky cum molendino in Magno Rudnyky”.
Rudnik prawdopodobnie więc istniał już w XV wieku. Najstarszą częścią osadniczą były trzy chałupy kmiece nad Odrzywołem. Jedna z głównych dróg, wzmiankowana w 1443 roku jako „ strata publica” ciągnęła się wzdłuż zachodniej granicy ziemi siewierskiej aż do Rudnika.
Według dokumentów Rudnik lokowany był w I połowie XVII wieku. Dwie pierwsze próby urządzenia osady za kardynała Bernarda Maciejowskiego w 1608 roku i w 1618 roku nie powiodły się. Ani sołtys Rudnika, Julio Bużacaroni, ani Jan Deresz - syn koziegłowskiego wójta, mający w ciągu trzech lat zagospodarować teren od młyna Odrzywół do miejsca zwanego Kolisko i posiadłości Trzyanka oraz Denisza, aż do Kozłowego Stawu nie wykonali zadania. Dopiero za biskupa krakowskiego Jakuba Zadzika, w 1636 roku karczmarz z Mierzęcic Stanisław Kawecki udanie kolonizował przygraniczną część Czarnego Lasu. W 1642 roku Rudnik był już częściowo zasiedlony. Lokacja ta nie dotyczy obu Rudników jako wsi, lecz tylko części wioski, a co najwyżej całego Rudnika nazwanego Wielkim.
Wymienione bowiem nazwy terenu do zagospodarowania to obiekty fizjograficzne Rudnika Wielkiego. Kolisko to Kołyski (przysiółek pod Romanowem), Trzyanka to Czcionki – pole , łąki i las. Kozłowy Staw kojarzy się z kolonią Kozłowiec, a młyn nad
Odrzywołem był też w Rudniku Wielkim. Wzmiankowany młyn, będący własnością sołtysa, pracował już przed planowaną kolonizacją. Wcześniejsze istnienie osady, niż data lokacji, potwierdza też źródło (Protokoły wizytacyjne) z 1619 roku, które wśród wsi parafii Koziegłowy wymienia Rudnik i Własną.
Rudnik Mały zwany również Rudniki Mniejsze lub Rudnik Mniejszy w okresie staropolskim stanowił własność Akademii Krakowskiej, leżącą w kluczu koziegłowskim księstwa siewierskiego, a po likwidacji księstwa w 1790 roku bezpośrednio w Rzeczypospolitej. Pod względem organizacji kościelnej należał do parafii Koziegłowy, a od 1919 roku do parafii Starcza.
Dane z 1787 roku informują, iż liczba ludności Rudnika Małego wraz z Rudnikiem Wielkim wynosiła 251 osób. W 1788 roku w Rudniku Małym były 24 domy, a w Rudniku Wielkim 22 zabudowania mieszkalne. W 1792 roku w tej ostatniej wsi znajdowało się 26 budynków (w tym: dwór, browar, karczma i młyn), w których mieszkało 97 ludzi (54 mężczyzn, 43 kobiety), w tym 4 komorników bez gruntu, karczmarz, młynarz i 2 czeladników. W wiosce (prawdopodobnie na Hucisku) był przykomorek z 1 strażnikiem konnym, należący do komory celnej w Koziegłowach.
W 1827 roku Rudnik Mały miał 31 chałup i 189 mieszkańców, a Rudnik Wielki 34 domy ze 176 ludźmi. Natomiast w 1863 roku w tych dwóch miejscowościach liczba mieszkańców wynosiła odpowiednio – 254 i 354. Z kolei w 1888 roku w pierwszej osadzie stały 32 budynki mieszkalne i karczma, w których zamieszkiwało 305 osób, a w drugiej wiosce w 48 zabudowaniach z karczmą żyło 436 mieszkańców. W latach 1815 – 1914 w Rudniku Małym stała strażnica graniczna. Druga taka placówka była na Hucisku.
Po trzecim rozbiorze Polski (1795r.) oba Rudniki znalazły się w zaborze pruskim, w latach 1807 – 1815 w Księstwie Warszawskim (powiat będziński), a od 1815 roku w kongresowym Królestwie Polskim. Po powstaniu listopadowym w 1835 roku Rudnik Mały i Rudnik Wielki z folwarkiem wchodziły w skład dóbr rządowych Ekonomii Koziegłowskiej, a od 1867 roku należały do gminy Rudnik Wielki z siedzibą w Koziegłowach. W okresie dwudziestolecia międzywojennego do końca 1926 roku wioski te znajdowały się w powiecie będzińskim, a od 1 I 1927 roku w nowo utworzonym powiecie zawierciańskim (woj. kieleckie). W latach okupacji hitlerowskiej miejscowości te włączono do III Rzeszy (Rejencja Opolska). Zaraz po wojnie, tj. 7 lipca 1945 roku Rudnik Mały i Rudnik Wielki weszły z całym powiatem zawierciańskim do województwa śląsko – dąbrowskiego. Od 1952 roku oba Rudniki wydzielono z powiatu zawierciańskiego i włączono do powiatu częstochowskiego. W latach 1952 – 1954 i 1973 – 1991 wymienione wioski należały do gminy Kamienica Polska, a w okresie lat 1955 – 1972 do gromady Starcza.
Pierwsza szkoła początkowa została założona w 1870 roku w Rudniku Wielkim. Chodziły do niej dzieci z Rudnika Wielkiego i Małego. Po pierwszej wojnie światowej w Rudniku Małym przez kilka lat działała szkoła o najniższym stopniu zorganizowania. Mieściła się ona w jednej izbie chłopskiej chałupy. Niewielką grupę uczniów uczył nauczyciel Piotr Walentek. Szkółka wkrótce została rozwiązana, a dzieci z Rudnika Małego musiały chodzić do czteroklasowej szkoły powszechnej w Rudniku Wielkim. Dopiero na kilka lat przed drugą wojną światową władze oświatowe pozwoliły dzieciom z Rudnika Małego uczęszczać do szkoły w Starczy – odległościowo bliższej i wyższej pod względem zorganizowania (szkoła III. stopnia).
W okresie międzywojennym w Rudniku Małym powstała Ochotnicza Straż Pożarna, przy której została założona orkiestra dęta, składająca się w 1935 roku z dwunastu muzykantów. Orkiestra ta uświetniała swoimi występami wszystkie uroczystości państwowe i kościelne w parafii oraz grała na zabawach i potańcówkach w okolicy. Założycielem orkiestry dętej i straży ogniowej był organista ze Starczy, Władysław Kucharczyk – człowiek zasłużony nie tylko dla Rudnika Małego, ale całej parafii Starcza.
W czasie okupacji, najprawdopodobniej za swoją przedwojenną działalność patriotyczną i przynależność do organizacji „Strzelec”,
Po trzecim rozbiorze Polski (1795r.) oba Rudniki znalazły się w został aresztowany przez gestapo i wywieziony do obozu w Oświęcimiu, gdzie stracił życie.
2 września 1939 roku Rudnik Mały został zajęty przez wojska hitlerowskie. Zanim do osady weszli Niemcy, najpierw przez wieś wycofywało się wojsko polskie, a prawie równocześnie z nim na wschód podążyli rudniczanie. Wydarzenia tamtego dnia tak opisał ówczesny mieszkaniec Józef Bakota w swej nieopublikowanej pracy: „Około godziny dziesiątej w wielkim nieładzie zaczęła się ucieczka różnych formacji wojsk….Drogą galopowali małymi grupkami i pojedynczo ułani ze swoimi lancami. Galopowały za nimi również samotnie spienione konie bez jeźdźców, które miejscowi ludzie usiłowali bezskutecznie zatrzymać. Przez pola, krzaki i laski uciekali niemiłosiernie zmęczeni piechurzy, porzucając po drodze skrzynki z amunicją i cały cięższy ekwipunek. Niektórzy z nich uciekali boso… Widząc bezładną ucieczkę wojska polskiego, naszych obrońców, miejscowa ludność uległa panice. Wszyscy zaczęli pakować najbardziej potrzebne rzeczy, ładować na wozy i w pośpiechu odjeżdżać na wschód bez ładu i składu, i jakiegokolwiek planu.” Prawie wszyscy mieszkańcy opuścili wieś. Część ludzi dotarła tylko do sąsiedniego Rudnika Wielkiego, skąd powróciła do swoich domów jeszcze tego samego dnia.
Wojna i okupacja miały swoje ofiary wśród mieszkańców Rudnika. Już w trakcie działań wojennych zginął jeden żołnierz ze wsi (Jan Masłoń), a kilku dostało się do niewoli, z której udało im się szczęśliwie powrócić. W czasie okupacji kilkudziesięciu młodych wywieziono na roboty w głąb Niemiec, niektórych zesłano do obozów koncentracyjnych (m.in. w Auschwitz). Kilku (m.in. Józef Sirek, Stanisław Kucharczyk, Józef Ziora) zostało bestialsko zamordowanych przez żandarmów z Koziegłów i Siedlca Dużego. Posterunek żandarmerii w Siedlcu Dużym słynął na okolicę ze szczególnego znęcania się nad ludnością polską. Od jesieni 1943 roku nowym komendantem został Franz Vonke. Zbrodniarz ten znany był w całym rejonie z wielkiego okrucieństwa. Szubienice, szczucie psami, tortury stanowiły codzienny rytuał tego oprawcy. Z jego rozkazu lub z jego ręki zginęło wielu niewinnych, często przypadkowych ludzi. On był sprawcą śmierci wymienionych gospodarzy z Rudnika Małego. Wielu rudniczan, aby uniknąć tortur, a nawet śmierci, chroniło się w pobliskich lasach. Niektórzy zasilali szeregi partyzantki. W lasach rudnicko – siedleckich działały zbrojne grupy Polski podziemnej, m.in. oddziały Armii Krajowej. Miejscowa ludność nieraz dawała im żywność i nocleg.
W styczniu 1945 roku (18/19 I) Armia Radziecka dotarła do Rudnika Małego. Mieszkańcy przyjęli żołnierzy sowieckich jako wybawicieli z wielką radością. Wkrótce jednak uczucie do Sowietów przybrało charakter mieszany. Czerwonoarmiści bowiem plądrowali, kradli, gwałcili, ogólnie rzecz ujmując siali powszechne przerażenie. Zjawiska grabieży i gwałtów dotyczyły nie tylko terenów pobliskiego Śląska, ale dotknęły również miejscowości parafii Starcza, nie wyłączając Rudnika Małego. Takie postępowanie Sowietów i aresztowania Polaków, związanych z Armią Krajową przez radziecką bezpiekę (NKWD) i komunistyczny Urząd Bezpieczeństwa spowodowało, że w Koziegłowach i okolicznych miejscowościach działał oddział zbrojnego podziemia, dowodzony przez Władysława Musialika (pseudonim „Bolesław”). Żołnierze „Bolesława” podlegali „Ponuremu”, czyli Jerzemu Kurpińskiemu, który tworzył oddziały leśne organizacji „Nie” w okręgu częstochowskim. Zadaniem tych grup, nazywanych przez komunistów „bandami reakcyjnego podziemia”, a określanych w wolnej Polsce żołnierzami wyklętymi, była walka o przywrócenie niepodległej i demokratycznej Polski. W okresie swej działalności oddział „Bolesława” likwidował przede wszystkim funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej, aktywistów Polskiej Partii Robotniczej oraz żołnierzy Armii Radzieckiej. Wiosną 1947 roku władze komunistyczne ogłosiły amnestię. Skorzystało z niej około 20 żołnierzy „Bolesława” i oddział zaprzestał walki.
Jeszcze po 1945 roku większość domów w Rudniku Małym była drewniana i kryta słomą. Stąd we wsi miały miejsce liczne pożary. Największy pożar zabudowań mieszkalnych wybuchł w 1948 roku. Spłonęło wtedy prawdopodobnie siedem chałup.
W latach pięćdziesiątych XX wieku zelektryfikowano wioskę, zlokalizowano bazę magazynowo-transportową kółek rolniczych i zlewnię mleka oraz wystawiono drewnianą remizę strażacką. W kolejnym okresie dobudowano do strażnicy murowany garaż i świetlicę, a w latach 80-tych rozebrano drewnianą część obiektu i postawiono murowaną.
W Rudniku Małym przy granicy z miejscowością Pakuły (gmina Woźniki) zachowała się kapliczka domkowa z figurką św. Jana Nepomucena z 1711 roku. Ten czeski święty był patronem spowiedzi i ochrony przed powodzią. Świątek stoi w sygnaturce zamykanej oszklonymi drzwiczkami. Tradycja głosi, że barokowa figurka była wyrzeźbiona z drewna hebanowego, przywiezionego z dalekich Indii. Rzeźbę zapewne wykonał nieznany miejscowy artysta ludowy. Kapliczka została zbudowana z polnego kamienia zlepionego piaskiem i gliną. Z pewnością w późniejszym okresie otynkowana i wielokrotnie pomalowana. Pokryta kopertowym daszkiem z desek, zabezpieczonych papą.W przeszłości bryła kapliczki przykryta była gontem. Szczyt daszku zwieńczony maleńką wieżyczką z krzyżykiem i metalową chorągiewką. Chorągiewka, na której widnieje napis:” R(oku) P(ańskiego) 1711”, nie jest oryginalna. Została dorobiona w czasie późniejszym, gdyż pierwotna zaginęła. Intencje usytuowania zabytku za wsią w lasku, przy cieku wodnym i dawnej granicy mogą być dwie. Jedna to taka, że obiekt sakralny powstał w miejscu, gdzie grzebano zmarłych w wyniku epidemii cholery w 1654 roku i latach następnych. Druga, bardziej prawdopodobna łączy się z miejscem przepraw przez wodę (mały strumyk ) za granicę państwa. Rudnik Mały był bowiem aż do 1922 roku miejscowością przygraniczną. W przeszłości biegła tu granica, najpierw między Śląskiem a Rzecząpospolitą, później pomiędzy Prusami (Niemcami) a Rosją.
Pod koniec 1970 roku sołectwo liczyło 440 ludzi. W grudniu 1977 roku liczba mieszkańców wsi zwiększyła się do 503 osób, a w 1988 roku nieznacznie obniżyła się do 500. W 2000 roku w wiosce żyło 499 ludzi, a dziesięć lat później już 535.
W ciągu ostatnich dwudziestu lat w miejscowości wybudowano wodociąg ( 1994r.) i kanalizację sanitarną (2000r.), położono nakładki bitumiczne na ulicach: Spokojnej (2004r.), Łąkowej (2006r.), Granicznej (2009r.) i Sosnowej (2010r.). Założono oświetlenie uliczne na odcinku od skrzyżowania do remizy (2005r.), od skrzyżowania do przedszkola w Starczy – ul. Targowa (2009r.) i ulicy Granicznej (2009r.) oraz urządzono świetlicę wiejską (2009r.).
Dziś Rudnik Mały, leżący nad Kamieniczką, liczy 532 mieszkańców (stan na 31.12.2013r.) i ma prawie 522 hektary powierzchni. W sołectwie znajdują się: remiza strażacka z pomieszczeniami siłowni i świetlicy wiejskiej, boisko sportowe do piłki nożnej (wykonane w 2012 r.), miejsce rekreacji, plac zabaw (oddany do użytku w 2013 roku), gminna oczyszczalnia ścieków, cmentarz grzebalny, zakład przetwórstwa ryb, dwa sklepy ogólnospożywcze i kilka zakładów usługowych. W wiosce jest usytuowanych pięć przystanków PKS, z których można dojechać do Częstochowy, Starczy i Tarnowskich Gór.
Gmina Starcza
15
sty
2021
Więcej
Gmina Starcza
15
sty
2021
Więcej
Gmina Starcza
14
sty
2021
Więcej
Gmina Starcza
14
sty
2021
Więcej
Gmina Starcza
14
sty
2021
Więcej
Gmina Starcza
13
sty
2021
Więcej
Nowoczesna Gmina
Wyszukaj na stronie
Twoja przeglądarka internetowa, bądź system operacyjny, nie wspierają lektora w polskiej wersji językowej.
Ukryj moduł.